Sistit sidikliyin selikli qishasinin ve umumiyyetle diger qishalarinin da prosese celb olundugu iltihabi xestelikdir.
Etiologiya ve patogenez.Xestelik mikroblar, viruslar, parazitler terefinden toredilir, kimyevi maddeler, zedelenme, shualanma ve s. neticesinde bash verir.Mikroorqanizmler sistitin yaranmasinda butun sebebler arasinda en chox tesaduf olunur ve onlarin da 50%-i bagirsaq chopleri terefinden yaranir.Sebebinden asili olaraq sistitlerin bezi cehetleri ferqli olur, meselen, qrip epidemiyasi zamani adenoviruslar hemorragik sistit toredirler ve yaxud, protey residivveren sistite sebeb olur.
Mikoplazma ve xlamidiya neticesinde bash veren sistitlerde mikroblar chetin ashkar edildiyi uchun chox zaman abakterial sistit diaqnozu qoyulur.Bezi hallarda endoskopik muayineler, sidik kisesinin kateterizasiyasi da sistite sebeb ola biler (yatrogen sebebler).Umumiyyetle qadinlarda kishilere nisbeten daha chox tesaduf olunmasi onlarda sidik kanalinin xarici kecheceyinin anusa ve qadin cinsiyyet orqanlarina yaxin olmasidir.
Gedishine gore sistitler keskin ve xroniki, yaranmasina gore birincili ve ikincili olur.Infeksion amiller hematogen ve urinogen yolla bashqa orqanlardan sidikliye keche biler.
Xesteliyin patogenezinde soyuqlama ve orqanizmin muqavimetinin ashagi dushmesinin xususi rolu vardir.Hemchinin sidik ifrazinin chetinleshmesi, bedendeki hormonal pozgunluqlar, kichik chanaq uzvlerinde durgunluq ve s. xesteliyin tehrikedici faktorlari sirasina aiddir.
Bezi xestelikler, prostatin xoshxasseli hiperplaziyasi, sidiklik dashi, divertikulu sistite sebeb ola biler.
Klinika.Keskin sistit tez-tez agrili siyime, sidik kisesi nahiyesinde agrilar, piuriya ve terminal hematuriya kimi elametlerle tezahur edir.Agrinin intensivliyi, siyime aktlarinin tezliyi iltihabi prosesin intensivliyinden asilidir.Xesteler her 20-30 deqiqeden bir siyiyirler, akt chox agrili olur ve axirda bir neche damci qan da gorunur.Qasiq arxasi agri siyime akti arasi dovrde ve sidik kisesinin palpasiyasi zamani da mushahide olunur.Agri neticesinde detruzorun tonusunun yukselmesi bash verir ve bu zaman sidik kisesinde yigilan kichik miqdarda sidik bele imperativ siyime aktina sebeb olur.Siyime zamani sidik iltihablanmish sidik kisesi boynundan kechdikde guclu agri yaratdigi uchun ushaqlar siyime aktini texire salirlar ve hetta oglanlarda sidiyin keskin tutulmasi da meydana chixa biler.
Sidikde choxlu miqdarda leykositler, eritrositler, bakteriyalar ve sidik kisesi epitelisi oldugu uchun onun rengi bulanir.Az hallarda xestelerde beden herareti yukselir, amma boyreklerin iltihabi prosese qoshulmasi (pielonefrit) ushutme ve yuksek herarete sebeb olur.
Gedishi.Adeten keskin sistitin gedishi yaxshi neticelenir.7-10 gun mualiceden sonra xesteliyin elametleri sonmeye bashlayir, xestenin veziyyeti yaxshilashir.
Xroniki sistit musteqil xestelik kimi prinsip etibarile yoxdur, chunki ekser hallarda o, ikincili olaraq sidik-ifrazat sisteminin xestelikleri (sidik kisesi dashi, divertikulu, shishi, prostatin xoshxasseli hiperplaziyasi, uretranin strukturasi, sidik kisesi boynu sklerozu, pielonefrit ve s.) zamani meydana chixir.Ona gore de uzun davam eden sistitlerde yuxarida qeyd olunan xestelikler, yaxud da spesifik iltihabi prosesler haqda (verem, trixomonad invaziyasi, shistosomoz ve s.) dushunmek lazimdir.
Diaqnostika.Keskin sistitin diaqnostikasi agri, dizuriya, piuriya, terminal hematuriya simptomlarina esasen qoyulur.Ellenme zamani xeste qasiqustu sahede agri hiss edir.Sidiyin muayinesi zamani orta porsiya sidikde leykositlerin choxlugu ashkarlanir.Keskin sistit zamani sistoskopiya eks gosterish sayilir, chunki bu chox agrili olur ve agirlashma vere biler.Xroniki sistitde sistoskopik muayine diaqnozun qoyulmasinda muhum rol oynayir.Bu zaman sidik kisesi selik qishasinda bash veren deyishiklikler qiymetlendirilir, sistitin neticesi ashkarlanir.Ultrases muayinesi ve rentgenoloji muayineler butun sidik-ifrazat sisteminin veziyyetini qiymetlendirmeye imkan verir.
Mualice.Xesteye yataq rejimi tovsiye olunur.Keskin ve qiciqlandirici yemeklerden imtina edilir.Qebul olunan mayenin miqdari artirilir (qelevi mineral sular, shireler, gun erzinde 2 litrden chox).Xesteler sidik kisesi nahiyesine isitqac qoyduqda, yaxud isti vannadan sonra rahatliq tapirlar.Xestelere 3-4 gun erzinde iltihabeleyhine dermanlar verilir.Adeten nitrofuranlardan (furadonin, furagin 0.1, gunde 3 defe), sulfanilamidler (etazol 0.5, gunde 6 defe), 5 NOK 0.1, gunde 4 defe, antibiotikler (levomisetin 0.5, gunde 4 defe, oletetrin 0.25, gunde 4 defe) teyin olunur.Son iller ftorxinolon qrupu preparatlari genish istifade olunur (norfloksasin 400 mq, gunde 2 defe, 7-10 gun) ve s.Amma residivin qarshisini almaq uchun en azi 3 hefte erzinde uroseptiklerden istifade olunmalidir.Keskin dovrde sidik kisesinin instillasiyasi eks gosterish sayilir.
Xroniki sistitde esas etibari ile sistiti yaradan faktoru aradan qaldirmaq lazimdir (sidik kisesi dashi, divertikulu ve s.).Antibakterial preparatlarla yanashi sidik kisesi instillasiya olunur - gumush nitrat (0.25-0.5% - 20-40 ml) ve ya kollarqol (1-3% - 20-40 ml), yaxud da sidik kisesi nahiyesine antibakterial preparatlarla diatermiya, elektroforez aparilir.
